Cow Dung ਤੋਂ ਬਣੀ Wood: Patiala ਦੇ Engineer ਨੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਲਈ ਖੋਲ੍ਹੇ ਕਮਾਈ ਦੇ ਨਵੇਂ ਰਾਹ

ਅੱਜ ਦੇ ਦੌਰ ‘ਚ, ਜਦੋਂ ਵਾਤਾਵਰਣ ਸੰਭਾਲ ਅਤੇ ਟਿਕਾਊ ਖੇਤੀ ਸਾਡੇ ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀਆਂ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਹਨ, ਤਾਂ ਸਿਰਫ਼ ਨਵੀਨਤਾ ਅਤੇ ਸਿਰਜਣਾਤਮਕਤਾ ਹੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਮੁੱਦਿਆਂ ਨੂੰ ਹੱਲ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸ਼ਹਿਰ ਪਟਿਆਲਾ ਦੇ ਇੱਕ ਨੌਜਵਾਨ ਇੰਜੀਨੀਅਰ ਕਾਰਤਿਕ ਪਾਲ ਨੇ ਆਪਣੀ ਵਿਲੱਖਣ ਸੋਚ ਅਤੇ ਤਕਨੀਕੀ ਗਿਆਨ ਨਾਲ ਇੱਕ ਮਸ਼ੀਨ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੇ ਪਸ਼ੂ ਪਾਲਕਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਪੁਰਾਣੀ ਸਮੱਸਿਆ ਨੂੰ ਹੱਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਆਮਦਨ ਦਾ ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਰਸਤਾ ਖੋਲ੍ਹ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। 

ਜ਼ਿਕਰਯੋਗ, ਗੋਬਰ ਤੋਂ ਉੱਚ-ਗੁਣਵੱਤਾ ਵਾਲੀ ਲੱਕੜ ਜਾਂ ‘ਗੋਬਰ-ਲੌਗਸ’ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਇੱਕ ਮਸ਼ੀਨ ਬਣਾ ਕੇ, ਕਾਰਤਿਕ ਪਾਲ ਨੇ ‘ਕੂੜੇ’ ਨੂੰ ਸਹੀ ਅਰਥਾਂ ‘ਚ ‘ਕਮਾਈ’ ਵਿੱਚ ਬਦਲਣ ਦਾ ਕਾਰਨਾਮਾ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਹ ਕਾਢ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਪੇਂਡੂ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ​​ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਜੰਗਲਾਂ ਦੀ ਕਟਾਈ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣ ਅਤੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ਨੂੰ ਸਾਫ਼ ਰੱਖਣ ਵਿੱਚ ਵੀ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾ ਰਹੀ ਹੈ। 

ਮਸ਼ੀਨ ਦਾ ਜਨਮ

ਇੰਜੀਨੀਅਰ ਕਾਰਤਿਕ ਪਾਲ ਨੇ 2014 ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਾਈ ਪੂਰੀ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਚਾਰਾ ਕੱਟਣ ਵਾਲੀਆਂ ਮਸ਼ੀਨਾਂ ਬਣਾਉਣੀਆਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀਆਂ। ਇੱਕ ਵਾਰ ਗਊਸ਼ਾਲਾ ਦੇ ਨੇੜੇ ਮਸ਼ੀਨ ਦੀ ਡਿਲੀਵਰੀ ਦੌਰਾਨ, ਉਸਨੇ ਗੋਬਰ ਦੇ ਵੱਡੇ ਢੇਰ ਦੇਖੇ ਅਤੇ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤਾ ਕਿ ਸ਼ਹਿਰੀਕਰਨ ਕਾਰਨ ਇਸਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਕਰਨਾ ਕਿੰਨਾ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ।

ਇਸ ਸਮੱਸਿਆ ਨੂੰ ਦੇਖਦਿਆਂ, ਕਾਰਤਿਕ ਦੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ਵਿਚਾਰ ਆਇਆ ਕਿ ਜੇਕਰ ਰੋਟੀ ਬਣਾਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਮਸ਼ੀਨਾਂ ਆਟੇ ਨੂੰ ਆਕਾਰ ਦੇ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ, ਤਾਂ ਇੱਕ ਮਸ਼ੀਨ ਗੋਬਰ ਨੂੰ ਲੱਕੜ ਦੇ ਟੁਕੜਿਆਂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਬਣਾ ਸਕਦੀ? ਇਸ ਸਿਰਜਣਾਤਮਕ ਸੋਚ ਦਾ ਨਤੀਜਾ 2018 ਵਿੱਚ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ ਗਈ ਗੋਬਰ ਤੋਂ ਲੱਕੜ ਬਣਾਉਣ ਵਾਲੀ ਮਸ਼ੀਨ ਹੈ, ਜਿਸਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਆਰਥਿਕ ਲਾਭ ਪਹੁੰਚਾਉਣਾ ਅਤੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ਦੀ ਸੇਵਾ** ਕਰਨਾ ਹੈ।

10,000 ਤੋਂ ਵੱਧ ਮਸ਼ੀਨਾਂ ਦੀ ਵਿਕਰੀ 

ਸ਼ੁਰੂ ‘ਚ, ਜਦੋਂ ਕਾਰਤਿਕ ਨੇ ਇਹ ਮਸ਼ੀਨ ਗਊਸ਼ਾਲਾ ਮਾਲਕਾਂ ਅਤੇ ਪਸ਼ੂ ਪਾਲਕਾਂ ਨੂੰ ਦਿਖਾਈ, ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਸ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤੀ ਦਿਲਚਸਪੀ ਨਹੀਂ ਲਈ। ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਯਕੀਨ ਨਹੀਂ ਸੀ ਕਿ ਗੋਬਰ ਤੋਂ ਬਣੀ ਲੱਕੜ ਇੰਨੀ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਪਰ ਕਾਰਤਿਕ ਨੇ ਹਾਰ ਨਹੀਂ ਮੰਨੀ ਅਤੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਮਸ਼ੀਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਦੀ ਸਲਾਹ ਦਿੱਤੀ। ਜਿਵੇਂ-ਜਿਵੇਂ ਲੋਕ ਇਸ ਲੱਕੜ ਦੀ ਉਪਯੋਗਤਾ ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਵਾਤਾਵਰਣ-ਅਨੁਕੂਲ ਗੁਣਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝਦੇ ਗਏ, ਇਸਦੀ ਮੰਗ ਵਧਦੀ ਗਈ। ਕਾਰਤਿਕ ਪਾਲ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਕਿ ਅੱਜ ਤੱਕ ਉਹ ਦੇਸ਼ ਭਰ ‘ਚ 10,000 ਤੋਂ ਵੱਧ ਮਸ਼ੀਨਾਂ ਵੇਚ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਇਹ ਅੰਕੜਾ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਸਬੂਤ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਕਾਢ ਕਿੰਨੀ ਵੱਡੀ ਸਫਲਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਚੁੱਕੀ ਹੈ ਅਤੇ ਕਿਸਾਨ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੁਆਰਾ ਇਸਨੂੰ ਸਵੀਕਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।

ਮਸ਼ੀਨ ਦੀ ਕਾਰਜ-ਪ੍ਰਣਾਲੀ 

ਗਾਂ ਦੇ ਗੋਬਰ ਤੋਂ ਲੱਕੜ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਕਾਫ਼ੀ ਸਰਲ ਅਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਹੈ। ਕਾਰਤਿਕ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਕਿ 3 ਤੋਂ 4 ਦਿਨ ਪੁਰਾਣੇ ਗੋਬਰ ਨੂੰ ਮਸ਼ੀਨ ਵਿੱਚ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਤਾਜ਼ੇ ਗੋਬਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨਾ ਠੀਕ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਪੁਰਾਣਾ ਗੋਬਰ ਸਹੀ ਆਕਾਰ ਬਣਾਉਣ ਅਤੇ ਜਲਦੀ ਸੁੱਕਣ ‘ਚ ਮਦਦ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਮਸ਼ੀਨ ਦਾ ਪ੍ਰੈਸਿੰਗ ਸਿਸਟਮ ਗਾਂ ਦੇ ਗੋਬਰ ਨੂੰ ਲੱਕੜ ਦੇ ਗੋਲ ਜਾਂ ਚੌਕੋਰ ਲੌਗਜ਼ ਦੀ ਸ਼ਕਲ ‘ਚ ਬਾਹਰ ਕੱਢਦਾ ਹੈ। ਫਿਰ ਲੌਗਜ਼ ਨੂੰ ਧੁੱਪ ਵਿੱਚ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸੁਕਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸੁੱਕਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਇਹ ‘ਗੋਬਰ ਲੱਕੜ’ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਖ਼ਤ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਬਾਲਣ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।

ਬਹੁਮੁਖੀ ਉਤਪਾਦ ਅਤੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ਪੱਖੀ ਵਰਤੋਂ 

ਗੋਬਰ ਤੋਂ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ ਗਈ ਇਹ ਲੱਕੜ ਧਾਰਮਿਕ ਅਤੇ ਵਪਾਰਕ ਕਾਰਜਾਂ ਲਈ ਬਹੁਤ ਲਾਹੇਵੰਦ ਹੈ। ਇਸਦੀ ਧਾਰਮਿਕ ਵਰਤੋਂ ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਪੂਜਾ, ਹਵਨ ਅਤੇ ਅੰਤਿਮ ਸੰਸਕਾਰ ਲਈ ਸ਼ਮਸ਼ਾਨ ਘਾਟਾਂ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਇਸਨੂੰ ਸੁਗੰਧਿਤ ਬਾਲਣ ਵਜੋਂ ਵਰਤਣਾ ਹੋਵੇ, ਤਾਂ ਗੋਬਰ ਵਿੱਚ ਕਪੂਰ ਜਾਂ ਫੁੱਲਾਂ ਦਾ ਪਾਊਡਰ ਮਿਲਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਇਹ ਸੜਨ ਵੇਲੇ ਖੁਸ਼ਬੂ ਫੈਲਾਉਂਦੀ ਹੈ।

ਵਪਾਰਕ ਬਾਲਣ ਵਜੋਂ ਇਸਦੀ ਬਲਣ ਸ਼ਕਤੀ ਵਧਾਉਣ ਲਈ, ਇਸ ਵਿੱਚ 70% ਗੋਬਰ ਦੇ ਨਾਲ 30% ਕੋਲੇ ਦਾ ਪਾਊਡਰ, ਲੱਕੜ ਦਾ ਬੂਰਾ ਜਾਂ ਚੌਲਾਂ ਦੀ ਭੂਸੀ ਮਿਲਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਮਿਸ਼ਰਣ ਇਸਨੂੰ ਰਵਾਇਤੀ ਲੱਕੜ ਦਾ ਇੱਕ ਵਧੀਆ, ਵਾਤਾਵਰਣ-ਅਨੁਕੂਲ ਵਿਕਲਪ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਜੰਗਲਾਂ ‘ਤੇ ਨਿਰਭਰਤਾ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰਦਾ ਹੈ।

ਗੋਬਰ ਸੁਕਾਉਣ ਵਾਲੀ ਮਸ਼ੀਨ

ਸਿਰਫ਼ ਲੱਕੜ ਬਣਾਉਣ ਵਾਲੀ ਮਸ਼ੀਨ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਕਾਰਤਿਕ ਨੇ ਇੱਕ ਹੋਰ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਕਾਢ ਕੱਢੀ ਹੈ। ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਅਕਸਰ 2-3 ਦਿਨਾਂ ਲਈ ਗਿੱਲੇ ਗੋਹੇ ਨੂੰ ਸਟੋਰ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਸੁਕਾਉਣਾ ਮੁਸ਼ਕਲ ਲੱਗਦਾ ਸੀ। ਇਸ ਚੁਣੌਤੀ ਨੂੰ ਹੱਲ ਕਰਨ ਲਈ, ਉਸਨੇ 2021 ‘ਚ ਗੋਬਰ ਸੁਕਾਉਣ ਵਾਲੀ ਮਸ਼ੀਨ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ। ਇਹ ਮਸ਼ੀਨ ਗੋਹੇ ਤੋਂ ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਵੱਖ ਕਰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸਨੂੰ ਪਾਊਡਰ ‘ਚ ਬਦਲਦੀ ਹੈ।

ਇਸ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਦੇ ਕਈ ਫਾਇਦੇ ਹਨ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਗੋਬਰ ਤੋਂ ਵੱਖ ਕੀਤੇ ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਖੇਤਾਂ ਵਿੱਚ ਸਪਰੇਅ ਵਜੋਂ ਵਰਤਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਇੱਕ ਕੁਦਰਤੀ ਖਾਦ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ, ਗੋਬਰ ਦੇ ਪਾਊਡਰ ਨੂੰ ਜੈਵਿਕ ਖਾਦ ਵਜੋਂ ਜਾਂ ਫਿਰ ਧੂਪ ਸਟਿਕਸ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। 

ਕਿਸਾਨਾਂ ਲਈ ਆਮਦਨ ਦਾ ਜ਼ਰੀਆ

ਇਹ ਮਸ਼ੀਨਾਂ ਪਸ਼ੂ ਪਾਲਕਾਂ ਅਤੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਲਈ ਰਹਿੰਦ-ਖੂੰਹਦ ਤੋਂ ਆਮਦਨ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਸਰੋਤ ਬਣ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਕਾਰਤਿਕ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਇੱਕ ਗਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਦਿਨ ਲਗਭਗ 10 ਕਿਲੋ ਗੋਬਰ ਦਿੰਦੀ ਹੈ, ਜਿਸਦਾ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਹਿੱਸਾ ਅਣਵਰਤਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਮਸ਼ੀਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ, ਕਿਸਾਨ ਇਸ ਅਣਵਰਤੇ ਗੋਬਰ ਨੂੰ ਕੀਮਤੀ ਉਤਪਾਦ ‘ਚ ਬਦਲ ਸਕਦੇ ਹਨ।

ਮਸ਼ੀਨ ਦੇ ਆਰਥਿਕ ਪਹਿਲੂ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਹਨ:

• ਮਸ਼ੀਨ ਦੀ ਲਾਗਤ: ਇਸ ਮਸ਼ੀਨ ਦੀ ਕੀਮਤ ਲਗਭਗ 65,000 ਰੁਪਏ ਹੈ, ਜਿਸ ‘ਤੇ 18% ਜੀਐਸਟੀ ਲਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

• ਕਾਰਜ: ਮਸ਼ੀਨ ਨੂੰ ਚਲਾਉਣ ਲਈ ਸਿਰਫ ਦੋ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।

• ਲਾਗਤ ਅਤੇ ਮੁਨਾਫ਼ਾ: 1 ਕਿਲੋ ਗੋਬਰ ਨੂੰ ਲੱਕੜ ਵਿੱਚ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਲਾਗਤ ਸਿਰਫ 2.5 ਰੁਪਏ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਇਸਨੂੰ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ 5 ਰੁਪਏ ਪ੍ਰਤੀ ਕਿਲੋ ਵਿੱਚ ਵੇਚਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।

ਕਿਸਾਨ ਨੂੰ ਸਿੱਧੇ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਪ੍ਰਤੀ ਕਿਲੋ 2.5 ਰੁਪਏ ਦਾ ਮੁਨਾਫਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਮਸ਼ੀਨ ਦੀ ਦੇਖਭਾਲ ‘ਤੇ ਵੀ ਕੋਈ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਖਰਚਾ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦਾ, ਸਿਰਫ਼ ਇਹ ਕਿ ਵਰਤੋਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਸਨੂੰ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਾਫ਼ ਕਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਕਾਢ ਪਸ਼ੂ ਪਾਲਕਾਂ ਦੀ ਆਮਦਨ ਵਧਾਉਣ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕਾਰੋਬਾਰ ਨੂੰ ਹੋਰ ਟਿਕਾਊ ਬਣਾਉਣ ‘ਚ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਕਦਮ ਹੈ। 

ਕਾਰਤਿਕ ਪਾਲ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਇਹ ਕਾਢ ਭਾਰਤੀ ਪੇਂਡੂ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ ਲਈ ਵਾਤਾਵਰਣ ਸੰਭਾਲ ਅਤੇ ਆਰਥਿਕ ਸਸ਼ਕਤੀਕਰਨ ਦਾ ਇੱਕ ਬਿਹਤਰੀਨ ਮਾਡਲ ਹੈ। ਇਹ ਮਸ਼ੀਨ ਗੋਬਰ ਦੇ ਢੇਰਾਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਨੂੰ ਰੋਕਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਲਈ ‘ਕੂੜੇ’ ਨੂੰ ‘ਗੋਬਰ ਧਨ’ ਵਿੱਚ ਬਦਲਣ ਦਾ ਮੌਕਾ ਪੈਦਾ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਸਾਬਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਨਵੀਨਤਾਕਾਰੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਨਾਲ ਦੇਖੀਏ, ਤਾਂ ਹਰ ਚੁਣੌਤੀ ਨੂੰ ਇੱਕ ਮੌਕੇ ਵਿੱਚ ਬਦਲਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਕਾਰਤਿਕ ਵਰਗੇ ਨੌਜਵਾਨ ਇੰਜੀਨੀਅਰ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਸਾਡੇ ਦੇਸ਼ ਲਈ ਮਸ਼ੀਨਾਂ ਬਣਾ ਰਹੇ ਹਨ, ਸਗੋਂ ਖੁਸ਼ਹਾਲੀ ਅਤੇ ਬਿਹਤਰ ਭਵਿੱਖ ਵੀ ਤਿਆਰ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ।