ਹੜ੍ਹਾਂ ਦਾ Punjab ਦੀ ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਸਿਹਤ ‘ਤੇ ਅਸਰ, PAU ਨੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਲਈ  ਜਾਰੀ ਕੀਤੀ ਸਲਾਹ

ਪੰਜਾਬ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ (PAU), ਲੁਧਿਆਣਾ ਵੱਲੋਂ ਹਾਲ ਹੀ ‘ਚ ਜਾਰੀ ਕੀਤੇ ਗਏ ਇੱਕ ਵਿਆਪਕ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਨੇ ਖੁਲਾਸਾ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਹੜ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਵਾਲੀ ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਬਣਤਰ ਅਤੇ ਰਸਾਇਣ ਨੂੰ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਤਰੀਕਿਆਂ ਨਾਲ ਬਦਲ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਜਿੱਥੇ ਹਿਮਾਲਿਆ ਦੀਆਂ ਪਹਾੜੀਆਂ ਤੋਂ ਲਾਲ ਗਾਦ ਦੇ ਆਉਣ ਨਾਲ ਕੁਝ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਖਣਿਜਾਂ ਦੀ ਭਰਪੂਰਤਾ ਹੋਈ ਹੈ, ਉੱਥੇ ਹੀ ਇਸ ਨੇ ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਅਸੰਤੁਲਨ, ਹਾਰਡਪੈਨ ਦੇ ਗਠਨ ਅਤੇ ਆਉਣ ਵਾਲੀ ਹਾੜ੍ਹੀ ਦੀ ਫਸਲ ਲਈ ਖ਼ਤਰੇ ਵੀ ਪੈਦਾ ਕੀਤੇ ਹਨ।

PAU ਦੇ ਵਾਈਸ-ਚਾਂਸਲਰ, ਡਾ. ਸਤਬੀਰ ਸਿੰਘ ਗੋਸਲ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਹੜ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਦੀ ਨੀਂਹ, ਮਿੱਟੀ ਨੂੰ ਬਦਲ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਪਹਾੜੀ ਮਿੱਟੀ ਲਾਭਦਾਇਕ ਖਣਿਜ ਲਿਆਉਂਦੀ ਹੈ, ਪਰ ਇਸਨੇ ਮੂਲ ਮਿੱਟੀ ਪ੍ਰੋਫਾਈਲ ਨੂੰ ਵਿਗਾੜ ਦਿੱਤਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਸੰਤੁਲਨ ਬਹਾਲ ਕਰਨਾ ਇੱਕ ਚੁਣੌਤੀ ਹੈ। ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਨੇ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਵਿੱਚ ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਜਾਂਚ ਅਤੇ ਹਾੜ੍ਹੀ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਸੁਧਾਰਾਤਮਕ ਉਪਾਵਾਂ ਬਾਰੇ ਮਾਰਗਦਰਸ਼ਨ ਕਰਨ ਲਈ ਟੀਮਾਂ ਨੂੰ ਲਾਮਬੰਦ ਕੀਤਾ ਹੈ।

ਡਾ. ਰਾਜੀਵ ਸਿੱਕਾ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ ਪੀਏਯੂ ਮਿੱਟੀ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿਭਾਗ ਨੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ, ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ, ਫਿਰੋਜ਼ਪੁਰ, ਕਪੂਰਥਲਾ ਅਤੇ ਪਟਿਆਲਾ ਵਿੱਚ ਹੜ੍ਹ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਮਿੱਟੀ ਦਾ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਕੀਤਾ। ਨਤੀਜਿਆਂ ਨੇ ਵੱਖੋ-ਵੱਖਰੀ ਤਲਛਟ ਡੂੰਘਾਈ ਅਤੇ ਬਣਤਰ ਦਿਖਾਈ। PH ਮੁੱਲ ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਖਾਰੀ ਸਨ ਪਰ ਘੱਟ ਬਿਜਲੀ ਚਾਲਕਤਾ ਕਾਰਨ ਕੋਈ ਵੱਡਾ ਖਾਰਾਪਣ ਦਾ ਖ਼ਤਰਾ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਜੈਵਿਕ ਕਾਰਬਨ ਸਮੱਗਰੀ ਔਸਤਨ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪਾਈ ਗਈ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਭਾਰੀ ਰੇਤ ਵਾਲੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਘੱਟ ਸੀ। ਆਇਰਨ ਅਤੇ ਮੈਂਗਨੀਜ਼ ਵਰਗੇ ਸੂਖਮ ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਤੱਤ ਆਮ ਨਾਲੋਂ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਪਾਏ ਗਏ।

ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਖੋਜ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ, ਡਾ. ਅਜਮੇਰ ਸਿੰਘ ਢੱਟ ਨੇ ਚੇਤਾਵਨੀ ਦਿੱਤੀ ਕਿ ਤਲਛਟ ਦੇ ਸੰਕੁਚਨ ਕਾਰਨ ਕਈ ਥਾਵਾਂ ‘ਤੇ ਸਤ੍ਹਾ ਅਤੇ ਸਤ੍ਹਾ ਦੇ ਹੇਠਾਂ ‘ਹਾਰਡਪੈਨ’ ਵਿਕਸਤ ਹੋਏ ਹਨ, ਜੋ ਪਾਣੀ ਦੀ ਘੁਸਪੈਠ ਅਤੇ ਜੜ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵਾਧੇ ਨੂੰ ਰੋਕ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਭਾਰੀ ਮਿੱਟੀ ਵਿੱਚ ਪੋਰੋਸਿਟੀ ਬਹਾਲ ਕਰਨ ਲਈ ਛੈਣੀ ਦੇ ਹਲ ਨਾਲ ਡੂੰਘੀ ਵਾਹੀ ਕਰਨ ਅਤੇ ਹਲਕੀਆਂ ਮਿੱਟੀਆਂ ਵਿੱਚ ਜਮ੍ਹਾ ਹੋਈ ਗਾਦ ਨੂੰ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮਿਲਾਉਣ ਦੀ ਸਲਾਹ ਦਿੱਤੀ।

ਪਸਾਰ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ, ਡਾ. ਮੱਖਣ ਸਿੰਘ ਭੁੱਲਰ ਨੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਬਣਤਰ ਨੂੰ ਸੁਧਾਰਨ, ਸੂਖਮ ਜੀਵਾਣੂਆਂ ਦੀ ਗਤੀਵਿਧੀ ਵਧਾਉਣ ਅਤੇ ਸਿਹਤਮੰਦ ਜੜ੍ਹ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਖੇਤਾਂ ਦੀ ਖਾਦ, ਪੋਲਟਰੀ ਖਾਦ ਅਤੇ ਹਰੀ ਖਾਦ ਵਰਗੇ ਜੈਵਿਕ ਪਦਾਰਥਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਨ ਦੀ ਅਪੀਲ ਕੀਤੀ। ਜ਼ਿਕਰਯੋਗ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਝੋਨੇ ਦੀ ਪਰਾਲੀ ਨੂੰ ਸਾੜਨ ਤੋਂ ਬਚਣ ਅਤੇ ਇਸਨੂੰ ਮਿੱਟੀ ਵਿੱਚ ਮਿਲਾਉਣ ਦੀ ਲੋੜ ‘ਤੇ ਵੀ ਜ਼ੋਰ ਦਿੱਤਾ।

ਹਾੜੀ ਦੇ ਮੌਸਮ ਲਈ, PAU ਨੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੁਆਰਾ ਸਿਫ਼ਾਰਸ਼ ਕੀਤੀਆਂ ਖਾਦਾਂ ਦੀਆਂ ਖੁਰਾਕਾਂ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕਰਨ ਦੀ ਸਲਾਹ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਫਸਲ ਦੇ ਅਨੁਕੂਲ ਵਾਧੇ ਲਈ, ਬਿਜਾਈ ਤੋਂ 40-50 ਦਿਨਾਂ ਬਾਅਦ 2% ਯੂਰੀਆ ਦਾ ਛਿੜਕਾਅ ਕਰੋ। 200 ਲੀਟਰ ਪਾਣੀ ‘ਚ 4 ਕਿਲੋ ਯੂਰੀਆ ਘੋਲ ਕੇ ਇੱਕ ਸਪਰੇਅ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਕਣਕ ਅਤੇ ਬਰਸੀਮ ਦੀਆਂ ਫਸਲਾਂ ਵਿੱਚ ਮੈਂਗਨੀਜ਼ ਦੀ ਘਾਟ ‘ਤੇ ਨਜ਼ਰ ਰੱਖੋ। ਜੇਕਰ ਕਮੀ ਦੇ ਲੱਛਣ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਪੱਤਿਆਂ ‘ਤੇ 100 ਲੀਟਰ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਘੋਲ ਕੇ 0.5% ਮੈਂਗਨੀਜ਼ ਸਲਫੇਟ ਦਾ ਛਿੜਕਾਅ ਕਰੋ। ਜੇਕਰ ਲੋੜ ਹੋਵੇ, ਤਾਂ ਇਸ ਸਪਰੇਅ ਨੂੰ ਇੱਕ ਹਫ਼ਤੇ ਬਾਅਦ ਦੁਹਰਾਓ।

ਡਾ. ਗੋਸਲ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਹੜ੍ਹ ਮੌਜੂਦਾ ਅਤੇ ਭਵਿੱਖ ਦੀਆਂ ਫਸਲਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਜੇਕਰ ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਸਹੀ ਦੇਖਭਾਲ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ, ਤਾਂ ਇਸਨੂੰ ਇੱਕ ਮੌਕੇ ‘ਚ ਬਦਲਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੀ ਮਦਦ ਲਈ, PAU ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਜਾਂਚ, ਸਹੀ ਖਾਦਾਂ ਅਤੇ ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਤੱਤਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਬਾਰੇ ਸਲਾਹ ਅਤੇ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਮਾਰਗਦਰਸ਼ਨ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਜੋ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਖੇਤ ਦੁਬਾਰਾ ਉਪਜਾਊ ਅਤੇ ਮਜ਼ਬੂਤ ਬਣ ਸਕਣ।