ਮਿੱਟੀ, ਪਾਣੀ, ਪੈਸਾ ਸਭ ਬਚਾਓ! ਬੈੱਡ ਮੇਕਰ ਮਸ਼ੀਨ: ਖੇਤੀ ‘ਚ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਲਿਆਉਣ ਵਾਲਾ ਸਸਤਾ ਯੰਤਰ

ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿੱਚ ਜਿੱਥੇ ਆਪਣੀ ਉਪਜਾਊ ਸ਼ਕਤੀ ਲਈ ਜਾਣੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਉੱਥੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਲਗਾਤਾਰ ਵਧਦੀਆਂ ਲਾਗਤਾਂ, ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਦੀ ਘਾਟ ਅਤੇ ਫਸਲਾਂ ਦੀਆਂ ਘੱਟ ਕੀਮਤਾਂ ਵਰਗੀਆਂ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਦਾ ਵੀ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਣ ਲਈ, ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਉਪਕਰਣਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਸਮੇਂ ਦੀ ਲੋੜ ਬਣ ਗਈ ਹੈ। ਇਸ ਲੜੀ ਵਿੱਚ, ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਇਨਕਲਾਬੀ ਯੰਤਰ ਸਾਹਮਣੇ ਆਇਆ ਹੈ, ਮਲਟੀਪਰਪਜ਼ ਬੈੱਡ ਮੇਕਰ ਮਸ਼ੀਨ (Multi-Purpose Bed Maker Machine)।

ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਇਹ ਮਸ਼ੀਨ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦਾ ਸਮਾਂ ਬਚਾਉਂਦੀ ਹੈ ਬਲਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਆਮਦਨ ਵਧਾਉਣ ਵਿੱਚ ਵੀ ਮਦਦ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਲੇਖ ਵਿੱਚ, ਅਸੀਂ ਇਸ ਮਸ਼ੀਨ ਦੀ ਉਪਯੋਗਤਾ, ਇਸਦੇ ਪਿੱਛੇ ਦੀ ਕਹਾਣੀ, ਇਸਦੇ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦੇ ਤਰੀਕੇ ਅਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ, ਇਸ ‘ਤੇ ਉਪਲਬਧ ਸਰਕਾਰੀ ਸਬਸਿਡੀ ਬਾਰੇ ਵਿਸਥਾਰ ਵਿੱਚ ਚਰਚਾ ਕਰਾਂਗੇ।

ਬੈੱਡ ਮੇਕਰ ਮਸ਼ੀਨ ਦੇ ਨਿਰਮਾਣ ਪਿੱਛੇ ਦਾ ਵਿਚਾਰ

ਇਸ ਮਲਟੀ ਪਰਪਜ਼ ਬੈੱਡ ਮੇਕਰ ਮਸ਼ੀਨ ਨੂੰ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਸਿਹਰਾ ਫਿਰੋਜ਼ਪੁਰ, ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਇੱਕ ਪ੍ਰਗਤੀਸ਼ੀਲ ਕਿਸਾਨ ਸਰਦਾਰ ਬਚਿੱਤਰ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਦਿਲਚਸਪ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਬਚਿੱਤਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਸਿਰਫ਼ 5 ਸਾਲ ਸਕੂਲ ਪੜ੍ਹਿਆ ਸੀ, ਪਰ ਉਸਦੀ ਤਕਨੀਕੀ ਸੂਝ ਅਤੇ ਖੇਤੀ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਹੱਲ ਕਰਨ ਦੀ ਇੱਛਾ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸੀ।

ਜ਼ਿਕਰਯੋਗ ਹੈ ਕਿ ਬਚਿੱਤਰ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਇਹ ਮਸ਼ੀਨ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਵਿਚਾਰ 2005 ਵਿੱਚ ਉਸ ਸਮੇਂ ਆਇਆ ਜਦੋਂ ਉਹ ਅਰਬੀ ਦੀ ਖੇਤੀ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਉਸਨੂੰ ਲੱਗਿਆ ਕਿ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਫਸਲਾਂ ਲਈ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਮਸ਼ੀਨਾਂ ਖਰੀਦਣ ਦੀ ਬਜਾਏ, ਇੱਕ ਯੰਤਰ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਜੋ ਕਈ ਕੰਮ ਕਰ ਸਕੇ।

ਮਸ਼ੀਨ ਦਾ ਵਿਕਾਸ

ਉਸਦੇ ਵਿਚਾਰ ਦੇ ਆਧਾਰ ‘ਤੇ, ਪਹਿਲੀ ਮਸ਼ੀਨ 2018 ਵਿੱਚ ਵਿਕਸਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ, ਉਸਨੇ ਨੇੜਲੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀਆਂ ਫਸਲਾਂ ‘ਤੇ ਮੁਫਤ ਵਿੱਚ ਮਸ਼ੀਨ ਚਲਾਉਣ ਦਾ ਤਰੀਕਾ ਦਿਖਾਇਆ। ਜਦੋਂ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਮਸ਼ੀਨ ਬਹੁਤ ਪਸੰਦ ਆਈ, ਤਾਂ ਉਸਨੇ ਆਰਡਰ ‘ਤੇ ਮਸ਼ੀਨਾਂ ਬਣਾਉਣਾ ਅਤੇ ਵੇਚਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।

ਪੇਟੈਂਟ ਅਤੇ ਕੰਪਨੀ

ਬਚਿੱਤਰ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਇਸ ਮਸ਼ੀਨ ਦਾ ਪੇਟੈਂਟ 2022 ਵਿੱਚ ਮਿਲਿਆ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸਨੇ “ਗੋਵਿੰਦ ਜੋਬਨ ਐਗਰੀਕਲਚਰ” ਨਾਮਕ ਕੰਪਨੀ ਦੇ ਤਹਿਤ ਮਸ਼ੀਨਾਂ ਵੇਚਣੀਆਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀਆਂ। ਉਸਦੀ ਕੰਪਨੀ ਸਟਾਰਟਅੱਪ ਇੰਡੀਆ ਨਾਲ ਰਜਿਸਟਰਡ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸਦੀ ਕੰਪਨੀ ਦਾ ਸਾਲਾਨਾ ਟਰਨਓਵਰ ਲਗਭਗ 15 ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਹੈ।

ਮਸ਼ੀਨ ਦੀ ਉਪਯੋਗਤਾ ਅਤੇ ਫ਼ਾਇਦੇ

ਮਲਟੀ ਪਰਪਜ਼ ਬੈੱਡ ਮੇਕਰ ਮਸ਼ੀਨ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਐਗਰੀਕਲਚਰਲ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ (PAU), ਲੁਧਿਆਣਾ ਦੁਆਰਾ ਵੀ ਟੈਸਟ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਮਸ਼ੀਨ ਕਿਸਾਨਾਂ ਲਈ ਬੈੱਡ (Bed) ਬਣਾ ਕੇ ਖੇਤੀ ਕਰਨ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਸੌਖਾ ਬਣਾਉਂਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੇ ਕਈ ਫਾਇਦੇ ਹਨ:

ਉਪਯੋਗੀ ਫ਼ਸਲਾਂ

ਇਹ ਮਲਟੀ ਪਰਪਜ਼ ਬੈੱਡ ਮੇਕਰ ਮਸ਼ੀਨ ਕਿਆਰੀਆਂ ਵਿੱਚ ਬੀਜੀਆਂ ਜਾਣ ਵਾਲੀਆਂ ਲਗਭਗ ਸਾਰੀਆਂ ਫ਼ਸਲਾਂ ਲਈ ਉਪਯੋਗੀ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ: ਗੰਨਾ, ਅਰਬੀ, ਆਲੂ, ਪਿਆਜ਼, ਸਰ੍ਹੋਂ, ਮੱਕੀ, ਲਸਣ ਅਤੇ ਹਲਦੀ।

ਸਮਾਂ ਅਤੇ ਖਰਚੇ ਦੀ ਬੱਚਤ

1. ਦੋਹਰਾ ਕੰਮ ਇੱਕੋ ਵਾਰ: ਇਹ ਮਸ਼ੀਨ ਬੀਜ ਬੀਜਣ ਅਤੇ ਮਿੱਟੀ ਚੜ੍ਹਾਉਣ ਦਾ ਕੰਮ ਇੱਕੋ ਸਮੇਂ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੇ ਸਮੇਂ ਦੀ ਭਾਰੀ ਬੱਚਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।

2. ਫ਼ਸਲ ਜਲਦੀ ਤਿਆਰ: ਇਸ ਮਸ਼ੀਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਾਰਨ ਫ਼ਸਲ ਆਮ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਬੀਜੀ ਗਈ ਫ਼ਸਲ ਨਾਲੋਂ 15 ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਤਿਆਰ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

3. ਗੁਡਾਈ ਦਾ ਖਰਚਾ ਘੱਟ: ਜੇਕਰ ਕੋਈ ਕਿਸਾਨ ਪੰਜ ਹੈਕਟੇਅਰ ਜ਼ਮੀਨ ‘ਤੇ ਹੱਥ ਨਾਲ ਗੁਡਾਈ ਕਰਵਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਲਗਭਗ 12,000 ਰੁਪਏ ਦੇ ਆਸ-ਪਾਸ ਖਰਚਾ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਮਸ਼ੀਨ ਉਸ ਖਰਚੇ ਨੂੰ ਬਚਾਉਂਦੀ ਹੈ।

4. ਵੱਡੀ ਬੱਚਤ: ਕਿਸਾਨ ਦਾ ਕੁੱਲ ਮਿਲਾ ਕੇ 8 ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਤੱਕ ਦੀ ਬੱਚਤ ਕਰਵਾ ਸਕਦੀ ਹੈ।

ਕੰਮ ਕਰਨ ਦਾ ਤਰੀਕਾ

ਇਸ ਮਸ਼ੀਨ ਦਾ ਨਾਮ ਮਲਟੀ ਪਰਪਜ਼ ਰੇਜ਼ਡ ਬੈੱਡ ਮੇਕਰ ਮਸ਼ੀਨ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਵੀ 30 HP ਦੇ ਟਰੈਕਟਰ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਡਰਾਈਵਰ ਹੀ ਚਲਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਮਸ਼ੀਨ ਇੱਕ ਹੈਕਟੇਅਰ ਵਿੱਚ ਸਿਰਫ਼ 45 ਮਿੰਟ ਦੇ ਅੰਦਰ ਮਿੱਟੀ ਚੜ੍ਹਾਉਣ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਹੈ।

ਮਸ਼ੀਨ ਦੀ ਕੀਮਤ ਅਤੇ ਸਰਕਾਰੀ ਸਬਸਿਡੀ

ਕਿਸਾਨਾਂ ਲਈ ਕਿਸੇ ਵੀ ਉਪਕਰਨ ਦੀ ਕੀਮਤ ਅਤੇ ਉਸ ‘ਤੇ ਮਿਲਣ ਵਾਲੀ ਸਬਸਿਡੀ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵ ਰੱਖਦੀ ਹੈ।

ਕੀਮਤ

ਇਸ ਮਸ਼ੀਨ ਦੀ ਕੀਮਤ ਲਗਭਗ 80,000 ਰੁਪਏ (ਪਲੱਸ GST) ਹੈ। ਬਚਿੱਤਰ ਸਿੰਘ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਕਿ ਮਸ਼ੀਨ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਲਾਗਤ ਕੁੱਲ ਕੀਮਤ ਦਾ 60% ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਅਤੇ ਬਾਕੀ ਸਾਰੇ ਖਰਚੇ ਕੱਢਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਲਗਭਗ 10% ਤੱਕ ਮਾਰਜਨ ਮਿਲਦਾ ਹੈ।

ਸਬਸਿਡੀ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ

ਬੈੱਡ ਮੇਕਰ ਮਸ਼ੀਨ ਦੀ ਕੀਮਤ ਨੂੰ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੀ ਪਹੁੰਚ ਵਿੱਚ ਲਿਆਉਣ ਲਈ, ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਅਤੇ ਰਾਜ ਸਰਕਾਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਯੋਜਨਾਵਾਂ ਅਧੀਨ ਇਸ ‘ਤੇ ਸਬਸਿਡੀ ਵੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਸਬਸਿਡੀ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਆਧੁਨਿਕ ਤਕਨੀਕਾਂ ਅਪਣਾਉਣ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰਨ ਦਾ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸਾਧਨ ਹੈ।

ਮੁੱਖ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਸਬਸਿਡੀ ਦੀ ਸਥਿਤੀ:

• ਪੰਜਾਬ: ਪੰਜਾਬ ਰਾਜ ‘ਚ, ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਖੇਤੀ ਮਸ਼ੀਨੀਕਰਨ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਬੈੱਡ ਮੇਕਰ ਮਸ਼ੀਨ ‘ਤੇ ਸਬਸਿਡੀ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਸਬਸਿਡੀ ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਸਬ-ਮਿਸ਼ਨ ਔਨ ਐਗਰੀਕਲਚਰਲ ਮਕੈਨਾਈਜ਼ੇਸ਼ਨ (SMAM) ਵਰਗੀਆਂ ਕੇਂਦਰੀ ਯੋਜਨਾਵਾਂ ਦੇ ਤਹਿਤ ਉਪਲਬਧ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।

• ਗੁਜਰਾਤ: ਪੰਜਾਬ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਗੁਜਰਾਤ ਸਮੇਤ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਕਈ ਹੋਰ ਪ੍ਰਗਤੀਸ਼ੀਲ ਰਾਜਾਂ ‘ਚ ਵੀ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਮਸ਼ੀਨ ਦੀ ਖਰੀਦ ‘ਤੇ ਵਿੱਤੀ ਸਹਾਇਤਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਹਰੇਕ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਸਬਸਿਡੀ ਦੀ ਦਰ ਅਤੇ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਉਸ ਰਾਜ ਦੀਆਂ ਖਾਸ ਜ਼ਰੂਰਤਾਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਵੱਖਰੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ।

ਰੱਖ-ਰਖਾਵ ਅਤੇ ਭਰੋਸੇਯੋਗਤਾ

ਕਿਸੇ ਵੀ ਖੇਤੀ ਉਪਕਰਨ ਦੀ ਲੰਬੀ ਉਮਰ ਅਤੇ ਭਰੋਸੇਯੋਗਤਾ ਕਿਸਾਨਾਂ ਲਈ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਅਤੇ ਬਚਿੱਤਰ ਸਿੰਘ ਦੀ ਮਸ਼ੀਨ ਇਸ ਮਾਪਦੰਡ ‘ਤੇ ਖਰੀ ਉੱਤਰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਮਸ਼ੀਨ ਦਾ ਰੱਖ-ਰਖਾਵ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਨਟ-ਬੋਲਟ ‘ਤੇ ਬਣੀ ਹੋਈ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਵਿੱਚ ਵੈਲਡਿੰਗ ਦਾ ਇਸਤੇਮਾਲ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। 

ਜ਼ਿਕਰਯੋਗ, ਇਸ ਸੌਖੀ ਬਣਤਰ ਕਾਰਨ, ਕਿਸਾਨਾਂ ਲਈ ਇਸਨੂੰ ਵਰਤਣਾ ਬੇਹੱਦ ਆਸਾਨ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ, ਇਸ ਮਸ਼ੀਨ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਸਰਵਿਸ ਜਾਂ ਰਿਪੇਅਰ ਦੀ ਲੋੜ ਲਗਭਗ 1000 ਹੈਕਟੇਅਰ ਜ਼ਮੀਨ ਚੱਲਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜਾਂ ਤਿੰਨ ਸਾਲਾਂ ਬਾਅਦ ਹੀ ਪੈਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਨਵੀਂ ਮਸ਼ੀਨ ਖਰੀਦਣ ਵਾਲੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਬਚਿੱਤਰ ਸਿੰਘ ਦੀ ਕੰਪਨੀ ਦੁਆਰਾ ਪਹਿਲੇ ਸਾਲ ਮੁਫ਼ਤ ਸਰਵਿਸ ਵੀ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

ਬੈੱਡ ਮੇਕਰ ਮਸ਼ੀਨ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਇੱਕ ਉਪਯੋਗੀ ਅਤੇ ਲਾਭਕਾਰੀ ਖੇਤੀ ਉਪਕਰਨ ਹੈ, ਜਿਸਦੇ ਕਾਰਨ ਇਹ ਆਧੁਨਿਕ ਕਿਸਾਨੀ ਦੀ ਰੀੜ੍ਹ ਦੀ ਹੱਡੀ ਬਣਦੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਹ ਮਸ਼ੀਨ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੇ ਕੀਮਤੀ ਸਮੇਂ ਦੀ ਵੱਡੀ ਬੱਚਤ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਖੇਤੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਨੂੰ ਤੇਜ਼ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇਸਦੇ ਨਾਲ ਹੀ, ਮਜ਼ਦੂਰੀ ਦੇ ਖਰਚੇ ਨੂੰ ਘਟਾ ਕੇ ਅਤੇ ਫ਼ਸਲ ਨੂੰ ਜਲਦੀ ਤਿਆਰ ਕਰਕੇ ਇਹ ਸਿੱਧੇ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੀ ਆਮਦਨੀ ਵਧਾਉਣ ‘ਚ ਵੀ ਮਦਦ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇਸਦੀ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ੀਲਤਾ ਅਤੇ ਆਰਥਿਕ ਲਾਭ ਕਾਰਨ ਇਹ ਕਿਸਾਨਾਂ ਲਈ ਇੱਕ ਵਧੀਆ ਨਿਵੇਸ਼ ਹੈ। ਬਚਿੱਤਰ ਸਿੰਘ ਵਰਗੇ ਨਵੇਂ ਖੋਜੀ ਕਿਸਾਨ ਆਪਣੀਆਂ ਕਾਢਾਂ ਨਾਲ ਆਧੁਨਿਕ ਅਤੇ ਟਿਕਾਊ ਖੇਤੀ ਲਈ ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਅਤੇ ਸਫ਼ਲ ਰਾਹ ਪੱਧਰਾ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ।